The Pieter van der Pols Papers
Startpagina



Deze presentatie draait om een zogenaamd "ego-document", in dit geval een dagboek/autobiografie van Pieter van der Pols, zoon van Pleun van der Pols en Anna In't Velt .
Pieter schreef dit document vanaf het moment dat hij in 1717 bij zijn oom Cornelis (een broer van zijn moeder) in Katendrecht kwam wonen, in een huis dat volgens de overleveringen toen al 300 jaar in de familie was. Als dit waar is, dan was die woning vanaf begin 1400 in de familie.

Pieter heeft het niet altijd even gemakkelijk gehad. Hij komt bij het overlijden van zijn oom Cornelis in 1719 weliswaar in het bezit van een vrij aanzienlijke hoeveelheid land en huizen, maar zijn eigen ouders (met wie het het niet goed kon vinden) hadden voornamelijk schulden. Pieters vader overlijdt een paar maanden later in hetzelfde jaar als oom Cornelis en zijn moeder nog weer enkele jaren later, in 1724. Zowel Pieter als zijn broer Huig moeten dan schulden afbetalen. Zijn zus Maaike is rijk getrouwd en kan als redder in de nood optreden.

Het is onbekend waar Pieter het geld vandaan had om al dat land te kopen. Niet alleen erfde hij van oom Cornelis, hij kocht ook andere erfgenamen uit en kocht ook van vreemden, totdat hij een flink areaal had.
Pieter schrijft over veel gebeurtenissen, met een grote nadruk op de rampen van zijn tijd, die hem zelf ook troffen, zoals een besmettelijke ziekte die praktisch al het vee velt, paalwormen en oorlogen.
Hij geeft ook zijn ongezouten mening, vooral als hij het gebruik van genotmiddelen als koffie en thee en andere 'vuiligheden' beschrijft. Hij ziet het land vervallen door een toenemende hang naar luxe, demografische verschuivingen, een sterker wordende invloed van het buitenland, een toenemende liefdeloosheid en ontrouw aan God's woord. Positief is hij over het einde van het 2e stadhouderloze tijdperk en de restauratie van de Oranjes.
Hij was ook een man die wist wat alles moest kosten. Van vrijwel alles vermeldt hij de exacte prijs met vaak een vergelijking naar de prijzen in vroeger dagen.

De vroegere archivaris van het Rotterdamse Gemeente Archief, H.C.Hazewinkel, heeft van het oorspronkelijke dagboek van Pieter van der Pols een afschrift gemaakt in helder blokschrift. De verblijfplaats van het 18e eeuwse origineel van Pieter is onbekend. Het afschrift van Hazewinkel is in het Gemeente-Archief in te zien onder aanduiding: Coll. hss 1684 X. Het bestaat uit een 25 tal handgeschreven foliovellen.
Ze zijn eerst gefotocopieerd en daarna ingescand en hierbij per pagina op te roepen.
Ondanks het redelijk leesbare handschrift van Hazewinkel, heb ik zijn tekst nogmaals bewerkt en van uitleg voorzien.
Ten eerste heb ik het 18e eeuwse Nederlands naar een hedendaagse variant overgezet.
Ten tweede heb ik de interpunctie aangepast. Pieter van der Pols liet zijn zinnen namelijk op willekeurige plaatsen beginnen en eindigen.
Ten derde heb ik woorden en zinnen toegevoegd om de tekst te verduidelijken. Al mijn toevoegingen zijn tussen haken geplaatst. Het betreft hier vaak familierelaties die voor de huidige lezer niet direct duidelijk zullen zijn. Vaak hebben de vermelde personen verschillende namen. De familie van zijn moeder heet zowel "Man in't Veld" als "In't Veld". Zijn oom Cornelis heet ook Kees. Pieter noemt van enkele kinderen twee geboortedata met enkele jaren verschil. Vermoedelijk gaat het hier in eerste instantie om vroeg overleden kinderen, die hun naam hebben doorgegeven aan de later geborenen. Pieter legt dit niet uit. Het is bekend dat deze gewoonte in zijn tijd met veel kindersterfte niets bijzonders was, maar voor ons is dat minder voor de hand liggend.
Ten vierde had Pieter van der Pols een aantal taalkundige eigenaardigheden, die in zijn tijd misschien minder vreemd zijn dan nu het geval is:
- Hij vervoegde het werkwoord 'zijn' met 'hebben', bijvoorbeeld 'Mijn vader heeft ouderling geweest'
- Hij zette het lijdend voorwerp aan het einde van de zin. 'Ik heb gekocht een boek'. Soms heb ik deze zinnen zo gelaten om de sfeer van de tekst zo veel mogelijk te handhaven.
- Hij begint een zin zonder hem netjes af te maken: "...in het bijzonder die (schepen) die op grote wateren varen om te vissen en koopvaardij".

Pieter vertelt niets over zijn vrouw en weinig over zijn kind(eren). Hij vermeldt alleen dat "mijn Pieter van der Pols" aan een kinderziekte is overleden. Dit is vermoedelijk zijn (enige?) kind. Over zijn vrouw komen we helemaal niets te weten.
Op pagina 4 zegt Pieter van der Pols evenwel dat dit boek door zijn nakomelingen beheerd moet worden, zodat we ervan mogen uitgaan dat hij een vrouw en een kind of verscheidene kinderen heeft gehad.

Het is opvallend dat Pieter van der Pols veel meer informatie heeft over zijn familie van moederskant dan van zijn vaderskant. Hij kent zelfs de namen van de tante en oom van zijn grootvader. Bij zijn familie van vaderskant komt hij niet verder dan de naam van zijn grootvader. Van alle broers en zussen van zijn moeder kent hij de geboortendata, terwijl hij van de broer en zussen van zijn vader alleen de namen kent. Pieter van der Pols heeft zijn vader op circa 24 jarige leeftijd verloren en woonde voordien al 2 jaar bij zijn oom Cornelis van moederskant die hem het nodige over zijn familie van moederskant kan hebben verteld, of hij kan een familiebijbel met familie-aantekeningen van oom Cornelis hebben geerfd.
Het sociale milieu van vader en moeder was gelijk. In beide takken komen schepen en ouderlingen voor.


Pieter van der Pols is geen voorouder van mij, maar zijn zus Maaike van der Pols wel, evenals zijn "zwager Blomme". Zij leefden 8 generaties voor mij. Ook de ouders van Pieter en Maaike, genaamd Pleun Huygen van der Pols en Annetje Pieters in 't Veld zijn mijn bet-bet-....overgrootouders (9 generaties geleden). Vanzelfsprekend zijn ook alle genoemde grootouders van Pieter (10 generaties terug t.o.v mezelf) mijn voorouders.
Wat dat betreft is dit ego-document van Pieter van der Pols een boeiend kijkje in het 18e eeuwse leven van mijn voorouders.

Jacob GESTMAN GERADTS
Belleserre, 2002



volgende pagina

pagina 01
pagina 02
pagina 03
pagina 04
pagina 05
pagina 06
pagina 07
pagina 08
pagina 09
pagina 10
pagina 11
pagina 12
pagina 13
pagina 14
pagina 15
pagina 16
pagina 17
pagina 18
pagina 19
pagina 20
pagina 21
pagina 22
pagina 23
pagina 24
pagina 25